Sosyoloji Konferansları Orta Sınıflar Özel Sayısı

Türkiye’de gittikçe hızlanan bir toplumsal değişim ve gittikçe belirginleşen bir sosyal tabakalaşma ile karşı karşıya kaldığımız artık daha açık ve net bir biçimde görülmeye başlanmıştır. Değişim ve tabakalaşma ülkemizde çokça konuşulan ama nadiren çalışılan konulardır. Giderek artan bir ilgi olsa da özellikle sosyolojinin bu alana ilgisinin zayıf kaldığını söylemek mümkündür.

Türkiye’de son 30 yılda ekonomi büyüdü, toplam zenginlik arttı ancak bu zenginliğin paylaşımında ve refahın oluşturulmasında önemli sorunlar ortaya çıkmaya başladı. Ekonominin değişen biçimi, post- endüstriyel sisteme geçiş, küreselleşmenin etkisi, kentleşme, demografik geçiş ve finansallaşmanın da etkileri ile birlikte bu eşitsizlik ve paylaşım sorunu, toplumda farklı tabaka ve katmanların konumlarında değişimlere yol açtı. Neticesinde Türkiye’de tabakalaşma ile ilişkili meseleler gittikçe daha fazla tartışılmaya başlandı. Bu durumda sosyolojide oluşan kuramsal ve ampirik bilgi birikiminden ziyade, toplumsal yaşamda ortaya çıkan eşitsizlikler daha fazla rol oynamışa benzemekte. Türkiye’de son 30 yılda tabakaların daha fazla belirginleşmeye ve toplumsal yapının diğer unsurlarını da daha fazla etkilemeye başladığını görmekteyiz. Bunda ekonominin ve devletin geçirdiği büyük dönüşümlerin ve küresel sisteme entegrasyon çabalarının etkili olduğu söylenebilir. Bu süreçte eşitsizlik ve tabakalaşmaya dair makro göstergelerde (olumlu ya da olumsuz manada) çok büyük farklılaşmalar yaşanmasa da, birbiri ile ilişki halindeki tabakaların sosyal tezahürlerinde önemli değişimler gerçekleşti. Bu dönemde özellikle kentleşmede yaşanan dönüşümler, hizmet sektörünün yükselişi, bilgi ekonomisinin gelişimi ve ekonominin finansallaşması gibi etkenlerden ötürü makro düzeyde sınıfsal şemalar çok değişmediği halde, her bir tabakanın kendi içindeki katmanlaşmasında ciddi farklılaşmalar yaşandı. Bu değişimlere bağlı olarak özelikle orta sınıf içinden değişik özellikler ve yönelimler gösteren katmanlar ortaya çıktı. Bu katmanlar arasında prekarya, bilgi işçileri, yeni orta sınıf, küresel yönetici sınıf gibi toplumsal, iktisadi ve siyasi yaşamı yakından etkileyenler bulunmaktadır. Dolayısıyla orta sınıf(lar) içerisinde ciddi bir çözümlemeyi bekleyen bu farklılaşma ve çeşitlenmelerin detaylıca ele alınması ve tartışılmasına ihtiyaç bulunmaktadır.

Toplumsal yapı ve tabakalaşmadaki konuları daha detaylı bir biçimde tartışmak üzere İstanbul Üniversitesi Sosyoloji Bölümü’nde Tabakalaşma ve Toplumsal Değişim konulu bir atölye çalışması başlattık. Bu atölyelerin ilkinde 20-21 Ocak 2016 tarihlerinde “Sosyal Hareketlilik ve Orta Sınıflar” konusunu ele aldık. İki gün süren çalıştayda konuyu değişik alanlardan uzmanların katılımıyla farklı yönleri ile detaylıca ele aldık. Çalıştayda sunulan bildiriler ağırlıklı olarak güncel saha araştırmalarının verilerine dayanmaktaydı. Böylece yeni çalışmalara katkı sağlamayı, konunun farklı yönlerini ortaya çıkarmayı ve özellikle de genç araştırmacıları yeni çalışmalara yöneltmeyi amaçlamaktaydık. Baştan beri hedeflediğimiz üzere bu bildirileri bir yayına dönüştürüp kalıcı bir fayda oluşturmayı da sağlamayı hedefledik. Yazarlarımızın da bu fikre olumlu yaklaşması ile elinizdeki tematik sayı şekillenmiş oldu. Bu sayıda çalıştayda sunulan bildirilerin altısı yer alıyor.