Sosyoekonomik Eşitsizlikler Çocuklarda Obezite Riskini Yükseltiyor

"Çocukların beden kitle indeksindeki (BKİ) sosyoekonomik eşitsizlikler okul öncesi yıllarda ortaya çıkıp, çocuklukta ve erken ergenlik dönemlerinde genişliyor."

Bugün OECD bölgesinde beş yetişkinden biri ve altı çocuktan neredeyse biri aşırı kilolu veya obez (OECD, 2017). Obezite salgını öncekinden daha yavaş olmasına rağmen, son beş yılda daha da yayıldı. Buna rağmen, yeni projeksiyonlar çalışılan tüm ülkelerde obezitenin artmaya devam ettiğini göstermektedir. Obezitenin önüne geçilmesi maksadıyla yapılan gıda etiketlemesi, kitle medya kampanyaları, farkındalık çalışmalarının yanısıra nedenleri ve süreç alanında da araştırmalar yapılmaktadır.  

Trinity College araştırmacıları, çocukların beden kitle indeksindeki (BKİ) sosyoekonomik eşitsizliklerin okul öncesi yıllarda ortaya çıktığını, çocuklukta ve erken ergenlik dönemlerinde genişlediğini tespit etti. Çocukların boy ve kilo verileri analiz edildiğinde düşük anne eğitiminin çocuklarının beden kitle ağırlığındaki hızlı kazanımlar ile ilişkili olduğunu, ancak daha düşük kilo artışının daha fazla kilo ve obezite riskine yol açtığını tespit etmişlerdir.

Araştırma aynı zamanda, Avrupa Birliği 2020 Vizyonu Araştırma ve Yenileme Programı kapsamında desteklenen LIFEPATH projesinin bir parçası. Proje sağlıklı yaşlanmada sosyal farklılıkların altında yatan biyolojik süreçleri araştırmayı hedefliyor. Bu kapsamda projenin özel hedeflerinden biri olan mevcut ekonomik durgunluğun sağlık ve yaşlanmanın biyolojisi üzerindeki sonuçlarını ve bunun sonucunda toplumsal eşitsizliklerin artmasının incelenmesi hususuna dair çalışma çarpıcı veriler sunuyor.

Araştırma kapsamında üç Avrupa ülkesinde (İrlanda, İngiltere ve Portekiz) zaman içinde 41.399 çocuktan boy ve kilo (vücut kitle indeksi veya BKİ) verileri kullanılarak bebeklik, çocukluk ve ergenlik dönemindeki çocuk beden kitle yörüngelerinde anne eğitimi farklılığı incelenmektedir. Uluslararası hakemli bir dergi olan Paediatric and Perinatal Epidemiology’de yayınlanan çalışmanın bulguları ise oldukça çarpıcı.

Araştırma, bebeklik çağında annelerin eğitimi altında gruplandırılmış çocuklar arasında BKİ'de bir fark olmamasına rağmen, BKİ'deki farklılıkların, okul öncesi yaştaki (3-5 yaş) ilk ve orta eğitimli anne kökenli çocuklarda vücut kitlesi kazanmasıyla ortaya çıktığını gösteriyor.  Bu farklılıklar, üç ülkede de çocuklar büyüdükçe genişlemeye devam ediyor. 

Çocuklarda erken yaşlarda ortaya çıkan beden kitle indeksindeki sosyal gerileme çocukluk ve erken ergenlikte genişliyor. Annesi düşük eğitimli olan çocuklar, beden seviyesini lise eğitim almış olan yaşıtlarıyla karşılaştırıldığında daha hızlı kazanıyorlar. Bu çocukların International Obesity Task Force (IOTF) kesintilerinin olduğu dönemlerde aşırı kilolu veya obez olma ihtimalinin daha yüksek olduğu tespit edilmiştir. Erken yaşta obez olan çocukların bu durumlarını ergenlik ve erişkinlik dönemlerinde sürdürme olasılıkları daha yüksektir, bu da yaşamın sonraki dönemlerinde kronik hastalık riskini arttırmaktadır. 

Trinity College Araştırmacısı Dr. Cathal McCrory çalışmanın dezavantajlı sosyoekonomik geçmişe sahip çocukların vücutlarının daha avantajlı olan yaşıtları ile karşılaştırıldığında daha hızlı beden kitlesi kazandıklarını belirtmektedir.  Bu durum ise fazla kilolu olmaları veya okul öncesi yaştan itibaren obez olma ihtimallerinin daha yüksek olduğunu göstermektedir. Çocukların yaşamlarında çok erken yaşlarda ağır bir hastalık yükü taşıyarak başladıklarını belirten McCrory, araştırmanın bulgularının erken yaşlarda çocuklukta karşılaşılan obezite ile mücadele etme zorunluluğunu pekiştirdiğini belirtmektedir.  Araştırmanın bir diğer yazarı Richard Layte ise araştırmanın sağlık ve yaşam beklentisindeki eşitsizliklerin yaşamın erken yaşlarında başladığını ve 5 yaşından itibaren iyi bir şekilde kurulduğunu gösterdiğini vurgulamaktadır.

Çocuklukta fazla kilo ve obezite yaygınlığından kaynaklı sosyal eşitsizlikler iyi bilinmektedir, fakat sosyal gerilemenin ilk ne zaman ortaya çıktığı ve çocukluk ve ergenlik döneminde nasıl evrimleştiği hakkında çok daha az şey bilinmektedir. Çalışma obezitenin oluşum sürecinde eğitim ve sosyoekonomik geçmişin önemini bir kez daha göstermektedir. Sosyal eşitsizliklerin neden olduğu obezite yine kısır bir döngüyle farklı eşitsizliklerin ortaya çıkmasına neden olmaktadır. Nitekim obez insanların istihdama aktif katılımının normal kilolu olan insanlarla karşılaştırıldığında daha kısıtlı olması bu döngünün somut çıktıları niteliğindedir. 

Kaynaklar

LIFEPATH (2019). https://www.lifepathproject.eu/wp adresinden erişilmiştir.

Trinity College Dublin (2019) Trinity researchers find stark social inequalities in children’s body mass index. https://www.tcd.ie/news_events/articles/trinity-researchers-find-stark-social-inequalities-in-childrens-body-mass-index/ adresinden erişilmiştir. 

OECD (2017) Obesity update 2017. https://www.oecd.org/els/health-systems/Obesity-Update-2017.pdf adresinden erişilmiştir.

McCory, C. and et all. (2019) Maternal educational inequalities in measured body mass index trajectories in three European countries. Paediatric and Perinatal Epidemiology, DOI: 10.1111/ppe.12552. https://www.researchgate.net/publication/333110019_Maternal_educational_inequalities_in_measured_body_mass_index_trajectories_in_three_European_countries adresinden erişilmiştir.