Toplumsal Yapı Araştırmaları Eşitsizlikler Atölyesi Gerçekleştirildi
03 Mart 2020
İstanbul Medeniyet Üniversitesi Sosyoloji Bölümü Öğretim Üyesi ve Atölye Düzenleme Kurulu Başkanı Doç. Dr. Lütfi Sunar açılış konuşmasında; sosyal problemleri odağına alan bir araştırma merkezi olarak, bu odaktan çıkan her bir araştırma konusu ile alakalı araştırmalara öncülük etmenin ve literatüre besleyicilik katmanın ana amaçlarından olduğunu belirtmiştir. Toplumsal eşitsizliğin pek çok sosyal olgu ve mesele ile yakından ilişkili olduğuna vurgu yaparak, günümüzde eşitsizlik ile toplumsal sorunlar arasındaki ilişkiyi ortaya koyan önemli tartışmalar ve çok sayıda araştırma yapıldığına dikkat çekmiştir. Özellikle eşitsizliğin toplumsal sınıfların biçimi ve konumunu etkileyerek sosyal yapı üzerinde önemli farklılaşmalar oluşturduğu konusunun ciddi bir biçimde tartışıldığını ifade etmiştir. Sunar’ın konuşmasının akabinde İstanbul Medeniyet Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dekanı Prof. Dr. İhsan Fazlıoğlu ise eşitsizlik kavramının muhteviyatına uygun sosyolojinin içerisinden yeni kavramların oluşturulması gerekliliğine dikkat çekerek selamlama konuşmasını yaptı.
Doç. Dr. Faruk Bal moderotörlüğünde gerçekleşen “Yapısallaşan Eşitsizlikler” başlıklı açılış panelinde Doç. Dr. Yunus Kaya, Doç. Dr. Sutay Yavuz ve Doç. Dr. Lütfi Sunar konuşmacı olarak katılarak, konu ile ilgili derinlikli ve açıklayıcı bilgiler paylaştı. Eşitsizliğin, küreselleşme, kalkınma, sosyal hareketler ile birlikte değerlendirilmesi gerektiğine dikkat çeken konuşmacılar; işsizlik, yoksulluk, toplumsal cinsiyet eşitsizliği gibi toplumsal sorunlarla da güncelliğini korumaya devam ettiğini belirttiler.
Ankara Sosyal Bilimler Üniversitesi Sosyoloji Bölümü’nden Doç. Dr. Sutay Yavuz, “Yapısallaşan Eşitsizlikler” üzerine kurduğu sunum konuşmasında, eşitsizliklerin çocukluk döneminde ortaya çıktığını, uzun vadeli olarak da eğitim, sağlık, sosyal hayat vb.gibi alanları da etkilediğine dikkat çekti. Ebeveynin sosyoekonomik statüsünün çocuk üzerindeki etkisinin büyük bir bölümü eğitim değişkeni ile belirlenebildiğine vurgu yapan Yavuz, eşitsizliğin bireyselleşmesi ve kesişimselliğini, kişilerin birden fazla dezavantajı birden fazla deneyimlemesi olarak açıkladı. Eşitsizlikleri, yaşayanlarla beraber, farklı araçları da işin içine katarak çözüm üretilmesini temenni ederek sunumu gerçekleştirdi.
Doç. Dr. Yunus Kaya ise; “Küreselleşmenin Eşitsizliklere Etkisi” üzerine bir sunum gerçekleştirdi. Kaya küreselleşmenin uluslararası iş bölümü ve üretim bantlarının yerelden küresele etkisini vurgulayarak mavi yakalı sınıfın erimesine dikkat çekti. Eşitsizliklerin ortadan kaldırılması bağlamında yeniden dağıtıcı yapıların olmamasının eşitsizliğin artmasına sebep olduğunu sermayenin dağılımının da bu durumu tetiklediğini belirtti.
Doç. Dr. Lütfi Sunar, “Dünya’da ve Türkiye’de Sosyal Adalet ve Eşitsizlik” konulu sunumuna, “Adalet Nedir?” sorusuna yanıtla beraber nasıl algılandığına dair toplumsal çerçevede bir fikir yürütme ile başlamıştır. “Refah – Felah – Hakkaniyet” ile açıklanabilecek adalet kavramı ile eşitsizliğin çeliştiği, adaleti sağlamadaki yol haritasının ne olacağı ve eşitliğin adaletin neresinde durduğu üzerine görüşlerini katılımcılarla paylaştı. Eşitsizliğin ortadan kaldırılması ile daha müreffeh bir topluma erişebileceğine vurgu yaptı. Özellikle son dönemde orta ve alt sınıfların, toplumda daha az pay aldığı, eşitsizliğin sınıflar arasında daha da arttığına dikkat çekti. Yoksulların daha fazla hizmete erişimine olanak sağlanması ile eşitsizliğin bir nebze de olsa giderebileceğine dikkat çeken Sunar, mutlak yoksulluk ve orta sınıfa özellikle odaklanarak, servet ve hizmet dağılımında daha ayrıcalıklı bir pay almaları gerekliliği ifade etti.
Atölyenin ilk oturumu Doç. Dr. Yunus Kaya başkanlığında, Doç. Dr. Lütfi Sunar ve İstanbul Medeniyet Üniversitesi Sosyoloji Bölümü’nden Araş. Gör. Merve Akkuş Güvendi tarafından “Güncel Eşitsizlik Tartışmalarıyla Eşitsizliklerin Yeni Boyutlarını Tartışmak” başlığı altında gerçekleşen sunum ile başladı. Eşitsizlikteki temel sorunun kalkınma, nüfus ya da büyümeden kaynaklı bir sorun olmadığı, bunun bir dağılım sorunu olduğuna dikkat çeken sunumda, dünyadaki gelir dağılımının değişimi, eşitsizliğin boyutları ve toplumsal yapı açısından bunun getirilerinin ne olduğu üzerine vurgular yapıldı. Prof. Dr. Murat Taşdemir ve Dr. Öğrencisi Tamara Kekenova’nın hazırladıkları “Türkiye ve Avrupa’da Nesillerarası Eğitim Hareketliliği” başlıklı sunumları ile Türkiye ve Avrupa ülkelerinde, okul eğitim seviyesinin bir nesilden diğerine ne ölçüde aktarıldığı ve bu aktarımı hangi faktörlerin belirlediği nicel bir çalışma ile analiz edilerek sunuldu. Türkiye’deki sosyoekonomik eşitsizliklerin ve bu eşitsizliklerin kuşaklararası aktarımının çalışma statüsü üzerinden incelemesini amaçlayan “Türkiye’de Toplumsal Eşitsizliklerin Kuşaklararası Aktarımının Çalışma Durumu Değişkeni Üzerinden Analizi” başlıklı sunum ise Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi Dr. Öğr. Üyesi Zeynep Başak tarafından gerçekleştirildi. Çalışma ayrıca, kayıt dışı çalışmanın yanı sıra işçi, memur, serbest çalışan gibi genel mesleki kategorilerin kuşaklararası aktarımının Türkiye geneli bir veri üzerinden tespit edilmesini de amaçlamış, elde edilen doneler, istatiksel sonuçlarla beraber sosyal hareketliliğin hem mutlak hem de göreli olarak artma eğiliminde olduğu sonucunu değerlendirdi.
Atölyenin ikinci oturumu Dr. Öğr. Üyesi Fatih Yaman başkanlığında “Eşitsizliklerin Tezahürleri” başlığı altında Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi’nden Dr. Öğr. Üyesi Cengizhan Yıldırım iktisadi büyüme ve enflasyonun eşitsizlikler üzerindeki etkilerine yönelik gerçekleştirdiği literatür taramasını sunarken, Ordu Üniversitesi’nden Dr. Öğr. Üyesi Mehmet Koca ise yoksulluğa ilişkin nedensel atıfları Ordu Örneği üzerinden irdeleyerek, yoksulluğun bireysel atıf arttığına dolayısıyla da yapısal atıfların da artış göstereceğini belirtti. İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi’nden Araş. Gör. Yunus Babacan ise Türkiye’de eşitsizlik ve sınıf çalışmalarının kesişiminden borcun ahlakiliği ve orta sınıfı merkez alarak borç, eşitsizlik ve sınıf arasındaki ilişkiselliği tartıştı.
Atölye, “Ekonomideki Eşitsizlikler” konu başlığı ve başkanlığını Prof. Dr. Murat Taşdemir’in üstlendiği üçüncü oturum ile devam etti. Bu bölümde de, İstanbul Üniversitesi’nden Araş. Gör. Dr. Betül Mutlugün’ün “Post-Keynesyen İktisat Çerçevesinde Bölüşüm ve Büyüme İlişkisi Üzerine Bir Çalışma: Türkiye Örneği”, Kırklareli Üniversitesi’nden Dr. Öğr. Üyesi Taha Eğri’nin “Gelir Dağılımı, Demokrasi ve Küreselleşme : Ampirik bir Araştırma” sunumu ve İstanbul Teknik Üniversitesi’nden Dr. Öğr. Üyesi Sinan Ertemel ile İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi’nden Arş. Gör. Ozan Maraşlı’nın ortak çalışması “Faizin Gelir Eşitsizliği Üzerine Etkisi : Ampirik bir İnceleme” başlıklı sunumları yer aldı.
Atölyenin son oturumu ise; Taha Eğri başkanlığında, kentlerde eğlence kültürüne erişim konusunda sosyal eşitsizliklerin ne denli etkin olabildiğine dair incelemelerini ve çıktılarını sunan İstanbul Şehir Üniversitesi, Şehir Çalışmaları Bölümü’nden Elif Ceyhan’ın sunumu ile başlayarak, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi’nden Dr. Öğr. Üyesi Barış Başaran’ın Türkiye örneği üzerinden sekülerleşme süreçlerinin eşitsizlik ve adalet kavramları üzerinden demokrasi sivil katılım, toplumsal güven, suç ve genel toplumsal sağlık değişkenleri ile karşılıklı etkileşimi üzerine bir inceleme sunması ile devam etti. Son olarak, Mimar Sinan Üniversitesi’nden Araş. Gör. Hatice Özer ise sağlığın toplumsal sınıflar tarafından deneyimlenme biçimlerini, Türkiye’nin son dönem sağlık politikalarını merkez alarak “orjinal ve muadil ilaç” formlarının reçetelenmesi özelinden incelediği çalışmasını sundu.
2-3 Mart 2020 tarihlerinde yoğun bir ilgi ve katılımla gerçekleştirilen atölye Santuri Sedat Anar ve Murat Süngü’nün söyleşi ve müzik dinletileri ile sona erdi.
Değerlendirme: Erzan Aktar