2002-2017 Yıllarında Türkiye'de Tüketim Harcamalarının Türlere Göre Dağılımı

Harcamaya Göre %20'lik Gruplarda Tüketim Harcamalarının Türlerine Göre Dağılımı (2002-2017, TÜİK)

2002’de beri her sene TÜİK’in yayınladığı tüketim harcamaları verileri, Türkiye’de gelir grubuna göre %20’lik gruba ayrılmış sınıfların, çeşitli alanlardaki harcamalarını genel tüketimleri içinde değerlendirmektedir. 2018’de yayınlanan raporda 2002-2017 yılları arasında sıralı %20’lik grupların tüketim harcamalarının türlerine göre dağılımı gösterilmiştir. İlk %20’lik grubuna alt sınıf, üçüncü %20’lik gruba orta sınıf, beşinci %20’lik gruba üst sınıf denilmesi şartıyla veriler analiz edildiğinde, her bir sınıfın farklı harcama türleri oranında artış ve azalışın meydana geldiği görülür. Alt sınıf ele alındığından 2002-2017 yılları arasında genel tüketim harcaması içinde gıdaya ayrılan tüketim harcamalarının %41,4’den %30,7’ye düştüğü, konut ve kira ödemelerine yapılan harcamaların %33,4’ten %39,2’ye çıktığı, sağlık harcamalarının zaman zaman yükselip azaldığı ancak büyük bir değişim yaşamadan %1.6’dan %1,9’a yükseldiği, ulaştırmaya ayrılan harcamaların %3,6’dan %5,6’ya çıktığı, eğlence, kültür ve eğitim hizmetlerinin ise aynı oranda yükseldiği tespit edilmiştir.

Hanehalkı ortalaması alarak yapılan araştırma sonucunda, geçen süre boyunca orta sınıfın konut ve kira harcamalarının 2008’de en yüksek seviyeye ulaştığı, bununla birlikte 2002 ve 2017 yıllarında genel tüketim harcaması içinde %30’luk değerin korunduğu görülür. Alt sınıfta görülen gıda harcamalarındaki azalış, orta sınıfta da yaşanmış, %10’luk bir değer kaybeden gıda ve alkolsüz içecek harcaması %34,9’dan %24,9’a düşmüştür. Genel olarak eğitim, eğlence, kültür ve sağlık alanındaki harcamaların oranları artanken haberleşme türünde bir gerileme yaşanmıştır. Ulaştırma ise orta sınıf için konut ve gıdadan sonra en büyük yeri kaplamış ve harcamalar içindeki oranını %6,3’ten %9,9’a çıkarmıştır.

Gelir açısından Türkiye’nin en üst hane halkını temsil eden üst sınıfta ise 2002 yılında tüketim harcamalarında en büyük dilime sahip olan konut ve kira harcamalarının, 2017 yılına kadar hızla yükselişe geçen ulaştırma harcamasının gerisine düştüğü tespit edilmiştir. 2002 yılında harcama oranlarında en büyük üç harcama türü sırasıyla konut (%23,9), gıda (%17,8) ve ev eşyaları (%11,8) iken, bu tablo 2017 yılına kadar değişmiş, 2017 yılında üst sınıfın harcama türlerinde ilk üç sırada ulaştırma (%29,4), konut (%17,8) ve gıda (%13,4) türleri yer almıştır. 2017 yılında üst sınıfın hanehalkı bütçesinden ulaşım türüne harcadığı oran, yine aynı yılda alt sınıfta yer alan bir ailenin gıdaya harcadığı oranla aynı olmuştur. Diğer bir bulgu ise alt sınıftaki hanelerin gün geçtikçe konut ve kira için harcadığı tutar oranı armasına rağmen bu durumum üst ve orta sınıfta gerçekleşmiyor oluşudur. Özellikle 2000 sonrasında konut alanında Türkiye’nin genelinde büyük bir gelişme yaşanmasına rağmen alt sınıfın bu türde yaptığı harcamanın gittikçe artıyor oluşu, konut politikaları ve emlak piyasasının işleyişi üzerine düşündürmektedir. Bütün olarak bakıldığında gıda alanındaki harcama oranlarının her sınıfta azaldığı, ulaştırma alanında yapılan harcamaların ise özellikle üst sınıfta olmak üzere, her sınıfta artığı sonucuna ulaşılmıştır.

Kaynak: http://tuik.gov.tr/PreIstatistikTablo.do?istab_id=1603