Türkiye'de Sosyal Hareketlilik Araştırması

  1. Anasayfa
  2. Projeler

İçerik

Sosyal hareketlilik toplumsal yapıya dair analizler yapabilmek için ihtiyaç duyulan temel bileşenlerden birisidir. Bu araştırma projesi kapsamında Türkiye’de sosyal hareketliliğin yapısı ve biçimlerini ortaya çıkarılacak böylece toplumsal yapının değişiminin özel bir bileşeni olan sosyal hareketlilik analiz edilebilir hale getirilecektir. Böylece sürekli eksikliği hissedilen bir modelin oluşturulmasıyla Türkiye’de sosyal bilim çalışmalarına önemli bir katkı sağlamak hedeflenmektedir.

Türkiye’de yakın bir zamana kadar istatistiksel olarak geçerli tüm ülkeyi kapsayan bir sosyoekonomik statü endeksi bulunmamaktaydı. Sunar ve arkadaşlarının 2014-2015 yıllarında TÜBİTAK desteğiyle geliştirdikleri Türkiye SES Endeksi (TSES) bu anlamda hem sosyal araştırmalara önemli bir zemin sağlamış hem de hareketlilik çalışmalarının gerçekleştirilebilmesi için bir zemin oluşturmuştur. Dolayısıyla bu araştırmada Türkiye SES Endeksinin oluşturduğu zemin kullanılarak genel bir hareketlilik modeli ve özel hareketlilik şemaları geliştirilecektir.

Bu araştırma ile Türkiye için önemli bir ihtiyaç olan sosyal hareketliliği çözümlemek üzere gerekli kuramsal temellere sahip bir model geliştirilecektir. Araştırma kapsamında geliştirilecek model ile akademisyenlerden, eğitim planlamacılarına, sivil toplum kuruşlarından uluslararası kuruluşlara, yerel yönetimlerden merkezi hükümet birimlerine, kanun yapıcılardan politika geliştiricilere kadar çeşitli yerel, ulusal ve uluslararası düzeydeki aktörlerin ihtiyaç duyduğu teorik bütünlüğü olan, pratik ve kolay uygulanabilir bir analiz aracı sağlanacaktır.

Kapsam

Tabakalaşma ve hareketliliğin sosyolojinin en eski konularından birisi olduğu söylenebilir. Konu hem klasik hem de çağdaş sosyolojide kendisine merkezi bir yer edinmiştir. Bu çerçevede çağdaş sosyolojide sosyal hareketliliğin ölçülebilmesi için çeşitli arayışlar mevcuttur. Özellikle Amerikan sosyolojisinde 1930’lardan itibaren yoğun bir biçimde toplumsal tabakaları ve bu tabakalar arasındaki sosyal hareketliliğin göstergelerini belirlemek için bazı kuramlar ve modeller geliştirilmiştir. 1945 sonrasında teorik kavramsal çalışmalardan istatistiki ölçüm modellerine doğru evrilen hareketlilik çalışmalarında çok sayıda model geliştirilmiştir.

Dünya sosyoloji literatüründeki sınıf, tabakalaşma ve sosyal hareketliliğe dair bu canlılığın aksine bu alanlar Türkiye sosyolojisinde çok az gelişmiştir. Kuramsal ve ampirik araştırmaların azlığı dolayısıyla Türkiye’de sosyal hareketlilikle ilgili çalışmalar yeterince ilgi görmemiştir. 

Sosyal bilimcilerin toplumsal inceleme yapabilmek için ihtiyaç duydukları önemli analiz araçlarından biri olan bilimsel ve teorik temellere dayanan bir sosyal hareketlilik modeli Türkiye’de henüz geliştirilebilmiş değildir. Türkiye’de Sosyal Hareketliliğin Yapısı ve Biçimleri Projesi, Türkiye’de yeterince gelişmemiş olan toplumsal değişim, tabakalaşma ve hareketlilik çalışmalarına temel bir katkı yapmayı amaçlamaktadır.

Bu kapsamda araştırmanın iki temel hedefi bulunmaktadır:

(1)    Birincisi Türkiye’de sosyal hareketliliğin tarihsel ve güncel temel dinamiklerini ve bileşenlerini tespit etmektir. Böylece konuya dair kuramsal bir bakış açısı oluşturulmuş olacaktır.

(2)    Araştırmanın ikinci ana hedefi ise Türkiye için geçerli olan bir sosyal hareketlilik modelinin geliştirilmesidir. Böylece toplumsal araştırmalardaki önemli bir boşluk doldurulacak ve tabakalaşma ile ilgili yeni çalışmalara zemin hazırlanacaktır.

Faaliyetler

Türkiye’de Sosyal Hareketliliğin Yapısı ve Biçimleri Projesi nicel ve nitel metotların birlikte kullanıldığı karma bir metodolojiye dayalı olarak yürütülmüştür.


Araştırma birbiri üzerine bina edilmiş üç aşamada gerçekleştirildi.

(1) Birinci aşamada tarihsel ve güncel bir biçimde literatür taramalarına ve odak grup çalışmalarına dayalı olarak bir taslak hareketlilik modeli şeması geliştirildi. 


(2) İkinci aşamada ise TÜİK’ten alınacak 2500 hanelik Türkiye örneklemine bir anket çalışması uygulandı ve taslak şema test edildi. Üç kuşaktaki hareketlilik verilerinin elde edileceği bu nicel araştırma ile genel hareketlilik modelinin geliştirilmesi hedeflendi.


(3) Üçüncü aşamada ise katmanlandırılmış ve çeşitlendirilmiş 100 hanede yarı yapılandırılmış derinlemesine mülakatlara dayalı bir nitel metodoloji ile özel hareketlilik şemaları geliştirildi. Bu haneler nicel araştırmada çıkan alt örüntülere göre seçildi.