Tyap Türkiye Sosyo-Ekonomik Statü Araştırması

İçerik
Kapsam
Faaliyetler
Ekip
Dökümanlar
Yayınlar
Haberler
Etkinlikler

İçerik

Sosyoekonomik statü (SES) endeksleri sosyal bilimcilerin toplumla ilgili inceleme yapabilmek için ihtiyaç duydukları önemli analiz araçlarından biridir. Bu araştırma projesi kapsamında sosyoloji, siyaset bilimi, ekonomi politikası, piyasa araştırmaları, pazarlama, reklam planlaması ve reyting ölçümü gibi bir dizi alanda temel ihtiyaç olan Türkiye Sosyoekonomik Statü Endeksi geliştirilmiştir. Böylece sürekli eksikliği hissedilen bir Sosyoekonomik Statü Endeksinin oluşturulmasıyla Türkiye’de sosyal bilim çalışmalarına önemli bir katkı sağlanmıştır.

Kapsam

TÜSES Hakkında

Bir SES ölçeği oluşturulurken karar verilecek konuların başında, endeksin hangi düzeyi kapsayacağıdır. Sosyo-ekonomik statü ilk bakışta bireye ait bir özellik gibi görünse de Türkiye’de ve pek çok ülkede hâlen hane düzeyinde şekillenen ve tecrübe edilen bir olgu olarak görülmektedir. Hane düzeyinde oluşturulmayan bir SES ölçeği, büyük oranda çalışan yetişkin nüfusla sınırlı kalacak, çocuklar ve yaşlılar gibi çalışmayan ve gelir getirmeyen grupları dışarıda bırakacaktır. Ayrıca hane düzeyinde yaygın bir biçimde görülen iş bölümlerinin de görmezden gelinmesine yol açacaktır. Türkiye’de aile hâlen çocuk yetiştirme merkezli olarak düşünüldüğünden kadınların evde kalıp erkeğin çalışması söz konusudur. Benzer şekilde hane bireylerinden birisi yoğun mesai gerektiren bir işte çalışıyorsa diğerinin bunu telafi edici daha az yoğun ve belki de statüsü ve geliri daha düşük bir işte çalışması da sık rastlanan bir durumdur. Bu sebeple Türkiye için geliştirilen bir SES endeksinin hane düzeyinde olması gerekmektedir.

Öte yandan bir SES ölçeği oluşturulurken diğer bir önemli mevzu da endekse dâhil edilecek etkenlerin/değişkenlerin belirlenmesidir. Bu bağlamda kuramsal olarak eğitim, meslek, gelir, otorite ve mülkiyet gibi değişkenlerin SES üzerinde etkili olan temel etkenler olduğu kabul edilmektedir. Ancak bu değişkenlerin etki düzeylerinin ve etki biçimlerinin toplumdan topluma, zamandan zamana ve bağlamsal olarak etkilerinin farklılaşması söz konusudur. Dolayısıyla bu kuramsal varsayımın test edilmesi ve belirli bir dönemde belirli bir toplumsal yapı içinde SES üzerinde etkili olan etkenlerin ve etki düzeylerinin belirlenmesi gerekmektedir.

TÜSES’in Bileşenleri

Eğitim Değişkeni: Türkiye’de belirli statülerin elde edilmesi ve dikey hareketlilik için en önemli etkenlerden birisi olagelmiştir. Türkiye’de bir kişinin mevcut statüsünden farklı bir statüye erişmesinin en önemli kanalı, eğitime erişmektir. Zira statüleri ve gelirleri yüksek belirli meslekler ancak eğitim ile elde edilebilmektedir. Bu sebeple eğitimin Türkiye için inşa edilecek bir SES endeksinde temel bileşenlerden birisi olması gerekmektedir. Bununla birlikte hane düzeyinde geliştirilen bir SES ölçeğinde kişinin kendi eğitim seviyesinden çok hanenin eğitim seviyesi öne çıkmaktadır. Bir hanenin eğitim düzeyinin nasıl hesaplanacağı sıklıkla tartışılmıştır. TÜSES’te bir hanenin eğitim seviyesi o hanedeki en yüksek eğitim düzeyi ile belirlenmektedir.

Gelir Değişkeni: Gelir de SES ölçeklerinde temel bileşenlerden birisidir. Bir hanenin gelir düzeyi çoğunlukla toplumsal yapı içerisindeki yerine etki etmektedir. Zira gelir, Türkiye’de sosyo-ekonomik bir gösterge olan tüketim ve yaşam tarzını yakından etkilemektedir. Hanelerin elde ettikleri gelirle oluşturdukları yaşam tarzı, onların statü göstergelerine yansımaktadır. Gelirin toplam veya ortalama gelir olarak alınması konusunda çeşitli tartışmalar olsa da genellikle SES modellerinde alınma biçimi, hane ortalama geliri şeklindedir. Zira toplam gelir, karşılaştırma bakımından çeşitli sorunlar oluşturabilmektedir. Aynı zamanda hanenin gelirinden ziyade harcanabilir gelirinin SES üzerinde daha etkili olduğu dile getirilmektedir. Bu da hanedeki kişi sayısı ile yakından ilişkili bir durumdur. Dolayısıyla TÜSES’te gelir değişkeninin ortalama hane geliri olarak alındığını görmekteyiz.

Meslek Değişkeni: Mesleki itibar, SES modellerinin neredeyse değişmez bir parçasıdır. Mesleğin modern yaşamda kişinin toplumsal konumunu belirleyen en temel etken olduğu sıklıkla dile getirilmektedir. Aynı zamanda meslek, eğitim ve geliri tamamlayıcı bir etken olarak da görülmektedir. Meslek her ne kadar kişisel bir özellik olsa da meslekle birlikte oluşan gelir, yaşam tarzı ve kimliğin haneye de yansıdığı görülmektedir. Dolayısıyla hane düzeyinde oluşturulan bir SES endeksinde hanedeki mesleki itibarın ele alınma biçimi önemlidir. Literatürde bir hanenin veya ailenin mesleki itibarının hanedeki en yüksek meslek tarafından belirlendiği yaygın olarak dile getirilmektedir. Türkiye’de de hanenin mesleki statüsünün eğitim de olduğu gibi hanedeki en yüksek meslek tarafından belirlendiği görülmektedir. Mesela; çalışan iki ebeveyn ve iki çocuktan oluşan bir hanede ebeveynlerden biri tıp doktoru diğeri ise devlet memuru ise o hane toplum nezdinde bir tıp doktoru hanesi olarak görülecektir. Dolayısıyla TÜSES’te mesleki itibar değişkeni, hanedeki en yüksek mesleki itibar skoru alınarak elde edilmiştir.

TÜSES’İN Oluşturulma Adımları

Türkiye Sosyo-Ekonomik Statü Endeksi (TÜSES) bu doğrultuda birbiri üzerine bina edilen iki nicel saha araştırması ve dört aşamada farklı analiz yöntemleri kullanılarak oluşturulmuştur.

Faaliyetler

Türkiye Sosyo-Ekonomik Statü Endeksi (TÜSES) bu doğrultuda birbiri üzerine bina edilen iki nicel saha araştırması ve dört aşamada farklı analiz yöntemleri kul- lanılarak oluşturulmuştur.

(1) Mesleki itibar skalasının oluşturulması

(2) SES bileşenlerinin tespiti

(3) SES formülünün ve ölçeğinin oluşturulması

(4) SES gruplarının tespitidir.